这幅恐怖世界名画告诉你 泡澡的时候记得锁门
Rzeczpospolita Polska | |||
| |||
Baosisgegevens | |||
Offici?le landstaele: | Po?ls | ||
O?dstad: | Warschau | ||
Regeriengsvurm: | Rippebliek | ||
Staetso?d: | Karol Nawrocki | ||
Regeriengsleider: | Donald Tusk | ||
Religie: | Ro?ms-Katholiek 89% | ||
Oppervlakte: | 312.685 km2 (2,6% waeter) | ||
Inweuners: | 37.637.000 (2023) (120 inw. / km2) | ||
Aore gegevens | |||
Volkslied: | Mazurek D?browskiego | ||
Munte: | Z?oty (PLN )
| ||
UTC: | UTC+1 (zeumertied: jaet) | ||
Nationaole feêstdag: | 3 meie en 11 november | ||
Web | Code | Tel. | .pl | POL | +48 |

Po?l'n is een land in Min'n-Europa 't a in 't no?rn an den O?stzeê, Rusland en Litouwen, in 't o?ssen an Wit-Rusland en den Oekra?ne, in 't zuden an Slowakije en Tsjehhi? en in 't wessen an Duutsland hrens. De hrens bie Rusland besti deur a 't er 't exclaof Kaliningrad lig.
Heschiedenisse
[bewerk | brontekst bewerken]De eêste beweuners van 't hebied wir a noe Po?l'n lig waeren een pèr Germaonse stamm'n en deze beweunieng voer onheveêr trug toet 500 v.Chr. In 966 n.Chr. wor spraeke van een Po?l'n naeda de vorst Mieszko I zen eihen toet 't chrissendom bekeern en verschill'nde stamm'n van Slavischen ofkomst op de vlakte tussen de Oder en de Wis?a saemenbrocht. De eêste konieng wier zen zeune Boles?aw de Dapper'n.
In de veêrtiende eêuwe, tiedens de reherieng van Casimir de Hro?te, wier Po?l'n opeheven, den economie hroei'n ard en verschill'nde universiteit'n, wironder die van Krakau, wiern opericht. In 1386 wier Litouwen bie Po?l'n evoegd in een hemeênebest deur W?adys?aw II Jagie??o. Tussen 1386 en 1572 was 't Po?ls-Litouwse riek 't hroste qua oppervlak in Europa, en 't strekken zen eihen uut tot Wit-Rusland en hro?te deêl'n van de Oekra?ne.
In 1791 kreeg Po?l'n as eêste land in Europa een heschreven hrondwet. Den oplevieng van Po?l'n stopp'n bie de verdeêliengen van land onder Rusland, O?steriek en Prusen. In 1830 en 1863 von'n der twi opstan'n plekke mie as doel 't herstell'n van Po?l'n. Deze mislukt'n, mè zouwen laeter van belang zien voe 't streven ni de onafankelijkeid.
In 1918 wier Po?l'n onafankelijk, wirop a de Po?ls-Russischen O?rlog volhen. In 't behun van de Twidde Waereldo?rlog wier Po?l'n verdeêld tussen Duutsland en de Sowjet-Unie. Nae de Twidde Waereldo?rlog wiern de hrenzen verleit en veruzen vee mensen.
In Gdańsk onstoeng arbeidersonrust onder leidieng van de vakbond Solidarno?? en Lech Wa??sa. In 1989 won'n deze de verkieziengen en dinae stort'n aolle communistische regimes van de aore lan'n in. 't O?gtepunt iervan was de val van de muur. In 1999 kwam Po?l'n bie de NAVO en sins 1 mei 2004 is 't land lid van de EU.
Demohrafie
[bewerk | brontekst bewerken]Po?l'n tel 37,6 meljoen inweuners (2023) en ei dibie den achstes hroste bevolkienge van Europa. De miste mensen weun'n in Katowice (3,5 miljoen), Warschau (3 miljoen), Krakau (1,3 miljoen) en ?ód? (1,3 miljoen).
't Hebo?rte- en sturftesiefer lag in Po?l'n in 2007 beie op 9,94. 98,7% van de bevolkienge besti uut Po?l'n en dus mè een klein hedeêlte uut immihrant'n. Bie Gdańsk zien ienkele Wit-Russische, Oekra?ense en Litouwse mindereed'n te vin'n, evenas een mindereid Kasjoeb'n, die an ok een eihen taele ène.
Taele
[bewerk | brontekst bewerken]De offisjele taele van Po?l'n is 't Po?ls. Vadder wor ok Kasjoebisch esproken in No?rd-Po?l'n, wironder in de stad Gdańsk. De jongere bevolkienge van Po?l'n spreek reed'lijk tot hoed Iengels, de ouwere bevolkienge vriewè hin.
Hosdienst
[bewerk | brontekst bewerken]'t Hroste hedeêlte van de Po?lse bevolkienge (89%) is Ro?ms-Katholiek, wivan 42% praktiseernd. Slechs in Podlachi?, in 't no?rdo?ssen, is der een kleine Russisch orthodoxe mindereid. De patro?neilihen van Po?ln zien Stanislaus van Krakau, Casimir, Wojciech, Stanislaus Kostka, Andreas Bobola, Hyacinthus en Cunehonde van Luxemburg.
Heohrafie
[bewerk | brontekst bewerken]Po?l'n is een land in Midd'n-Europa en wor behrensd deur den O?stzeê, Rusland, Litouwen, Wit-Rusland, Oekra?ne, Slowakije, Tsjehhi? en Duutsland. De totaole landhrenzen beslaen 3014 kilemeter, wivan a de kustlijn 524 kilemeter besli.
Rivier'n
[bewerk | brontekst bewerken]Der stro?men ienkele rivier'n deur Po?l'n, wivan an de Wis?a, de Oder, de Warta en de Westelijke Boeg de langste zien. De Wis?a is mie 1047 kilemeter varuut de langsen.
Utersten
[bewerk | brontekst bewerken]- 't Hroste meer van Po?l'n is 't Sniardwymeer mie 13,8 km2 in 't Mazurische meer'nhebied.
- 't O?gste punt is de Rysy in 't Tatrahebergte, een berg in de Karpaat'n, mie 2499 meter.
- In O?st-Po?l'n lig 't hroste Europese oerbos, 't oerbos van Bia?owie?a.
Steden
[bewerk | brontekst bewerken]Den o?dstad van Po?l'n is Warschau (Warszawa). Ienkele hro?te Po?lse steed'n zien:
- Krakau (Kraków)
- ?ód?
- Wroc?aw
- Poznań
- Gdańsk
- Szczecin
- Bydgoszcz
- Lublin
- Katowice
- Bia?ystok
- Gdynia
- Cz?stochowa
- Bielsko-Bia?a
Bestierlijke indeêlieng
[bewerk | brontekst bewerken]
Po?l'n is onderverdeêld in 16 woiwodschappen of provincies die an wee verdeêld zien in powiats. Deze powiats zien wee verdeêld in gmina's, hemeêntes.
Voe liesten van bestierlijke indeêliengen bekiek dan:
De 16 woiwodschapp'n of provincies zien:
- Neder-Silezi? (Dolno?l?skie)
- Kujavi?-Pommer'n (Kujawsko-Pomorskie)
- Lublin (Lubelskie)
- Lubusz (Lubuskie)
- ?ód? (?ódzkie)
- Klein-Po?l'n (Ma?opolskie)
- Mazovi? (Mazowieckie)
- Opole (Opolskie)
- Subkarpaot'n (Podkarpackie)
- Podlachi? (Podlaskie)
- Pommer'n (Pomorskie)
- Silezi? (?l?skie)
- ?wi?ty Krzy? (?wi?tokrzyskie)
- Ermland-Mazuri? (Warmińsko-Mazurskie)
- Hro?t-Po?l'n (Wielkopolskie)
- West-Pommer'n (Zachodniopomorskie)
Politiek
[bewerk | brontekst bewerken]In Po?l'n is der sins 1989 een twikaemerstelsel, dat a verdeêld is in een O?heruus en een Laeheruus. 't Laeheruus, de Sejm, besti uut 460 en 't O?heruus, 't Senaot, uut 100 leed'n. Sins 1991 is der een stelsel van evenredihe vertehenwo?rdihieng. Den udihe president is Karol Nawrocki.
De president wor rechstreeks ekozen en ei varrehaende bevoegdheed'n zoas 't kunn'n ontbin'n van 't parlement en ok ei 't een vetorecht. Sins 1990 krehen ok de lokaole overheed'n in Po?l'n meer bevoegdheed'n. Bestierlijk is 't land verdeêld in woiwodschapp'n.
Ienkele politiek partijen zien:
- Platforma Obywatelska (Burherplatform)
- Prawo i Sprawiedliwo?? (Recht en Rechtvaerdigeid)
- Lewica i Demokraci (Lienks en Democraoten)
- Polskie Stronnictwo Ludowe (Po?lse Volkspartij)
Natuur
[bewerk | brontekst bewerken]In Po?l'n zien diverse nationaole parken te vin'n. Eên iervan, 't bos van Bia?owie?a, is 't oust bewaerde oerbos in Europa:
Bekende Po?l'n
[bewerk | brontekst bewerken]- Steve Wozniak
- Lech Wa??sa
- Stanis?aw Marcin Ulam
- Stanis?aw Sosabowski
- Paus Johannes Paulus II
- Marie Curie
- Lech Kaczyński
Zie ok
[bewerk | brontekst bewerken]Lienks nae buten
[bewerk | brontekst bewerken]- Landenweb
- Britannica
- World Factbook
- City Population
- AlleCijfers
- Klimaatinfo
- World Meteo. Org.
- Europese Unie
- Historiek
Europa |
---|
Lan'n: Albani? | Andorra | Armeni? | Aazerbeidzjan | Belgi? | Bosni?-Hercegovina | Bulharije | Cyprus | Denemarken | Duutsland | Estland | Finland | Frankriek | Georhi? | Griek'nland | Honharije | Ierland | Iesland | Itali? | Kazachstan | Kosovo | Kroaoti? | Letland | Liechenstein | Litouwen | Luxemburg | Malta | Moldavi? | Monaco | Montenehro | Nederland | No?rd-Macedoni? | Noorwegen | Oekra?ne | Oesteriek | Po?l'n | Portuhal | Roemeni? | Rusland | San Marino | Servi? | Sloveni? | Slowakije | Spanje | Tsjehhi? | Turkije | Vaticaanstad | Vereênigd Konienkriek | Wit-Rusland | Zweden | Zwitserland |
Afankelijke hebied'n: Adjara | Akrotiri en Dhekelia | ?land | Azo?r'n | Eiland Man | Faero?r | Gagaoezi? | Guernsey | Hibraltar | Jan Mayen | Jersey | Krim | Nachitsjevan | Nagorno-Karabach | Spitsberhen |
Niet-erkende staeten: Abchazi? | Kosovo | No?rd-Cyprus | Sealand | Transnistri? | Zuud-Osseti? |
Waerelddeêlen: Afrika - Amerika - Azi? - Europa - Oceani? |